Το να αφήσεις μια συνήθεια πίσω σου απαιτεί μεγάλη και δύσκολη, κάποιες φορές, αλλαγή. Το ξέρεις κι εσύ, το λένε και οι ειδικοί. Δες πώς να τις κόψεις.
1 Αναγνώρισέ τη
Η εκλογίκευση είναι η τέχνη του να βρίσκεις γεγονότα προς υποστήριξη μιας κατάστασης που, κατά τα άλλα, δεν θα έπρεπε να υποστηρίζεται· όπως “δεν έχω χρόνο”, “έτσι μου έμαθαν”, “είναι πια πολύ νωρίς” (ή “πολύ αργά”), “είμαι σίγουρη ότι δεν θα τα καταφέρω”, “είμαι… Ζυγός στο ζώδιο”! Από τη στιγμή που θα σταματήσεις να κοροϊδεύεις τον εαυτό σου και θα παραδεχτείς ότι αυτό που κάνεις είναι επιβλαβές, θα μπορέσεις και να αναλάβεις δράση.
2 Απομόνωσέ τη
Μέρος της διαδικασίας εκλογίκευσης είναι να βλέπεις τη συνήθειά σου ως το αναπόφευκτο αποτέλεσμα άλλων καταστάσεων στη ζωή σου. Για παράδειγμα, «τρώω συνέχεια σοκολάτες επειδή είμαι σε σύγχυση / η δουλειά μου είναι χάλια / έχω ένα φρικτό αφεντικό». Κάτι τέτοιο οδηγεί στο λάθος συμπέρασμα ότι ο μόνος τρόπος για να σταματήσεις να τρως σοκολάτα είναι να αλλάξεις αφεντικό. Κανείς δεν διαφωνεί ότι η ζωή σου θα καλυτερέψει αν βελτιωθεί η εργασιακή σου κατάσταση. Ωστόσο, το συγκεκριμένο πρόβλημα είναι ότι τρως πολύ σοκολάτα, τελεία και παύλα. Απομονώνοντας την πράξη που θέλεις να αλλάξεις μπορείς να την αντιμετωπίσεις ευθέως – και με μεγαλύτερη επιτυχία.
3 Κόψε τη σύνδεση
Έρευνες δείχνουν ότι μερικές φορές βοηθά να αντιμετωπίζεις μερικές κακές συνήθειες μαζί, ειδικά αν συνδέονται στενά. Για παράδειγμα, αν βλέπεις πολλή τηλεόραση και συγχρόνως τρως πολλά σνακ, τότε μπορείς να επιτεθείς και στις δύο συνήθειες μαζί. Έχεις μεγαλύτερες πιθανότητες να… ξηλώσεις και τις δύο.
4 Θέλησέ το
Τα δεδομένα δεν είναι και το καλύτερο κίνητρο. Για παράδειγμα, ακόμα κι όταν ξέρεις ότι το να τρως καθημερινά ψωμί με βούτυρο αυξάνει τις πιθανότητές σου για καρδιακά επεισόδια κατά 17%, τη συνήθεια αυτή δεν την εγκαταλείπεις εύκολα. Μόνο όταν η επιθυμία σου να δώσεις τέλος σε μια συνήθεια είναι πραγματικά έντονη και βαθιά θα έχεις το κίνητρο και τη δυνατότητα να το πετύχεις. Οπότε, ψάξε σε πιο συναισθηματικούς παράγοντες για να έρθει η αλλαγή, οραματίσου το σώμα που θέλεις και την ευτυχία που σε περιμένει. Και άσε αυτά να σε κινητοποιήσουν για να αναλάβεις δράση.
5 Κάνε την επανάστασή σου
Έρευνες λένε ότι ένας από τους βασικούς λόγους που επιμένουμε να διατηρούμε τις κακές συνήθειές μας είναι το γεγονός ότι και τόσοι άλλοι άνθρωποι τις έχουν: είναι μια κοινωνική νόρμα. Έχει μια λογική αυτό: είναι πολύ δύσκολο να πεις όχι σε μπέργκερ, πατάτες τηγανητές και αναψυκτικά, όταν όλοι γύρω σου τα καταναλώνουν μανιωδώς. Η ουσία: μη δίνεις σημασία στις κοινωνικές νόρμες! Δεν σε ορίζουν. Κάνε ό,τι θεωρείς σωστό για τον εαυτό σου και μην ανησυχείς για την αποδοχή σου από το σύνολο. Το πιο πιθανό είναι οι άλλοι να σε σεβαστούν για τις επιλογές σου και όχι να σε απορρίψουν. Μια ακόμα καλύτερη στρατηγική: φρόντισε να περνάς λιγότερο χρόνο με άτομα που έχουν κακές συνήθειες και περισσότερο χρόνο με άτομα που έχουν τις καλές, που θέλεις να υιοθετήσεις.
6 Αγάπησε τον εαυτό σου
Οι έρευνες είναι ξεκάθαρες και σε αυτό το σημείο: άνθρωποι που προσπαθούν να αλλάξουν κάτι με οδηγό την ενοχή ή τη σύγχυση συχνά αποτυγχάνουν. Άνθρωποι που σέβονται και αγαπούν τον εαυτό τους –και σε γενικές γραμμές είναι χαρούμενοι με το ποιόν τους– έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.
7 Σχεδίασε το πλάνο σου
Θα κόψεις τη συνήθεια μαχαίρι; Ποια μέρα θα ξεκινήσεις; Θα κρατήσεις ημερολόγιο κατά τη διαδικασία; Ποια θα είναι η ανταμοιβή για την επιτυχία σου και πότε; Ποιον άλλο θα εμπλέξεις στη διαδικασία; Ένα καλοσχεδιασμένο πρόγραμμα βοηθά στην πειθαρχία που χρειάζεται για να πετύχεις το σκοπό σου.
8 Δράσε
Οι ειδικοί λένε ότι οι περισσότερες συνήθειες μπορούν να ξεπεραστούν, αν περάσουν 30 μέρες χωρίς να τις επαναλάβουμε. Επικεντρώσου στο εξής: δεν πρέπει να έχεις καμία επαφή με τη συνήθεια π.χ. Του απογευματινού γλυκού για ένα μήνα. Και στη συνέχεια για άλλον ένα μήνα.
9 Αντικατάστησέ τη
Ξεκινά από την ανταμοιβή που σου έδινε η κακή συνήθεια – χαλάρωση, απόδραση, επιβράβευση, ικανοποίηση όρεξης ή απλώς γέμισμα του χρόνου σου. Σιγουρέψου ότι οι “αντικαταστάτριες” συνήθειες θα εκπληρώνουν αυτές τις ανάγκες, αλλά με έναν πιο υγιή τρόπο. Αντικατάστησε τα πατατάκια που τρως το βράδυ με ένα μπολ φράουλες. Άλλαξε τη συνήθεια που έχεις να βλέπεις τηλεόραση μετά το βραδινό με μια βόλτα. Αντικατάστησε το αναψυκτικό το μεσημέρι με ένα φλιτζάνι τσάι.
10 Βρες υποστήριξη
Έχει αποδειχθεί πλέον ότι άνθρωποι με τον ίδιο στόχο έχουν περισσότερες πιθανότητες να τον πετύχουν από άτομα που τον επιδιώκουν μεμονωμένα. Διάλεξε την “ομάδα” σου προσεκτικά –ο σύντροφός σου μπορεί, ή μπορεί και να μην, είναι ο κατάλληλος σε αυτό το πλαίσιο– και παρότρυνε τα μέλη της να σε βοηθήσουν να πετύχεις το στόχο σου με υπενθυμίσεις, παινέματα, παρεμβολές, ακόμα και επιπλήξεις. Και να θυμάσαι: για να πετύχεις, πρέπει να μιλάς ανοικτά στα μέλη της “ομάδας”.
11 Δώσε ανταμοιβή
Οι επιτυχίες, μεγάλες ή μικρές, θα πρέπει να γιορτάζονται. Ένα αληθινό, ειλικρινές «μπράβο» είναι συχνά η καλύτερη ανταμοιβή – είτε από εσένα είτε από τους άλλους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να έχεις και πιο χειροπιαστές ανταμοιβές, αφού πετύχεις το στόχο σου. Απλώς μην ανταμείψεις τον εαυτό σου με μια τούρτα μετά από ένα μήνα αποχής. Διάλεξε μια τελείως άσχετη ανταμοιβή, ας πούμε ένα καινούριο φόρεμα.
12 Συγχώρεσε
Όταν ξεφύγεις λίγο από το στόχο σου, συγχώρεσε τον εαυτό σου. Ξεκίνα την επόμενη μέρα με νέα διάθεση και την πεποίθηση να κόψεις την κακή σου συνήθεια. Κανείς δεν σε βαθμολογεί. Τα λάθη του χτες ξεχάστηκαν ήδη. Μάθε από αυτά και προχώρα. Άνθρωποι που έχουν δεσμευτεί να ξεπεράσουν μια συνήθεια δεν σηκώνουν τα χέρια ψηλά με την πρώτη δυσκολία. Αντιθέτως, προσπαθούν ακόμα πιο σκληρά.
Πώς σχηματίζονται οι συνήθειες;
Κάπου μέσα στον εγκέφαλό σου υπάρχει ένα μικρό κομμάτι του νευρικού ιστού που είναι γνωστό ως τα βασικά γάγγλια (basal ganglia). Για χρόνια οι επιστήμονες δεν ήξεραν ακριβώς ποιος είναι ο ρόλος τους, μέχρι που, ύστερα από σειρές πειραμάτων, άρχισαν να υποψιάζονται ότι έχουν σχέση με το σχηματισμό των συνηθειών. Όποτε μπαίνουμε σε «λειτουργία συνηθειών», ο εγκέφαλός μας μεταφέρει τη δραστηριότητά του από τη ζώνη της σύνθετης σκέψης στην περιοχή των βασικών γαγγλίων, όπου η σκέψη είναι πιο πρωτόγονη. Με αυτό τον τρόπο, ο εγκέφαλος μας βοηθά να εκτελούμε επαναλαμβανόμενες πράξεις –συνήθειες, με άλλα λόγια–, ενώ φυλάει ενέργεια για άλλου είδους δραστηριότητες. Παράλληλα, φαίνεται ότι οι συνήθειες καταγράφονται στα βασικά γάγγλια και, ανάλογα με το ερέθισμα, ενεργοποιούνται. Το πρόβλημα είναι ότι ο εγκέφαλός μας δεν διαχωρίζει τις καλές από τις κακές συνήθειες, οι οποίες τείνουν να επαναλαμβάνονται. Για να διαχειριστείς τις κακές συνήθειες, θα πρέπει να αναπτύξεις άλλες, ισχυρές καλές συνήθειες, που θα υπερκαλύψουν τις πρώτες.
