Αν µέχρι πρότινος πίστευες ότι η υπέρταση αφορά όσους έχουν σβήσει τουλάχιστον 50 κεράκια, µάλλον θα εκπλαγείς δυσάρεστα… Και αν αναρωτιέσαι τι σχέση έχουν όλα αυτά τα δυσοίωνα µε το αλατάκι σου, δυστυχώς, την πιο… στενή!
Εδώ και πολλά χρόνια, εκατοµµύρια σελίδες ιατρικής βιβλιογραφίας και αντίστοιχες διαδικτυακές πηγές µε θέµατα υγείας ασχολούνται ενεργά µε την παγκόσµια καµπάνια που στόχο έχει να επισηµάνει τους κινδύνους µιας αυξηµένης σε νάτριο διατροφής. Σε απλά ελληνικά, το αλάτι έχει προ πολλού καθίσει στο… εδώλιο του κατηγορουµένου για την ολοένα και συχνότερη εµφάνιση καρδιαγγειακών νοσηµάτων και µάλιστα «αποσυνδεδεµένο» για τα καλά από τον επιβαρυντικό παράγοντα της προχωρηµένης ηλικίας. Βάζουµε, όντως, στο φαγητό µας έναν… νόστιµο αλλά θανάσιµο εχθρό;
Τα ιατρικά και στατιστικά δεδοµένα
Το 25%-35% των ενηλίκων έχει αυξηµένη αρτηριακή πίεση, που καθορίζεται πάνω από 140/90 mmHg, ενώ οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν καν, καθώς η νόσος παραµένει ασυµπτωµατική. Η αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που ασκεί το αίµα στα αιµοφόρα αγγεία, καθώς διαχέεται σε όλο το σώµα. Οι υψηλές τιµές της θεωρούνται πιθανός προποµπός γενικότερων προβληµάτων, όπως το εγκεφαλικό ή η καρδιακή ανεπάρκεια (ανακοπή, έµφραγµα). Όταν υπάρχει αρκετό νάτριο στο αίµα, τα νεφρά δουλεύουν… υπερωρίες και το σώµα κατακρατά νερό, προκείµενου να το αφαιρέσει από το αίµα. Αυτό έχει σαν συνέπεια την αύξηση τόσο του όγκου υγρών γύρω από τα κύτταρα όσο και του όγκου του αίµατος, µε αποτέλεσµα τα αιµοφόρα αγγεία και η καρδιά να υφίστανται τροµερή πίεση. Ο Νο1 σύµµαχος της υψηλής αρτηριακής πίεσης είναι η συνεχής πρόσληψη νατρίου από τον οργανισµό, που, σε συνδυασµό µε την παχυσαρκία και την καθιστική ζωή, αυξάνουν κατακόρυφα τα όρια θνησιµότητας. Και όπου νάτριο, βάλε τη βασική πηγή του, που είναι το αλάτι…
Νάτριο vs Κάλιο
Εκτός από τις οµάδες υψηλού κινδύνου (άτοµα πάνω από 50 ετών, µε σακχαρώδη διαβήτη, µε υψηλή ή µε προδιάθεση για υψηλή αρτηριακή πίεση) που έχουν σηµαντικούς λόγους να µη χρησιµοποιούν το αλάτι στην καθηµερινότητά τους, είναι ζωτικής σηµασίας η µείωση του αλατιού στη διατροφή όλων µας. Ο µέσος ενήλικας καταναλώνει περίπου 10 γρ. αλάτι, αντί των 4 γρ. που συνιστώνται από τους διεθνείς οργανισµούς για τους υγιείς ενήλικες. Η λεγόµενη «άναλος δίαιτα» (µε περιορισµό της µέσης ηµερήσιας πρόσληψης στα 1-2 γρ.) παύει να συνταγογραφείται αποκλειστικά από τους γιατρούς και κερδίζει ολοένα έδαφος ακόµα και σε ανθρώπους που δεν έχουν κάποιο διαγνωσµένο πρόβληµα. Η µείωση του νατρίου ακολουθείται από αντίστοιχη εξισορροπητική αύξηση του καλίου, που δρα αντισταθµιστικά και βοηθά στην ηπιότερη λειτουργία των αγγείων, σαν ο δίδυµος, καλός όµως, αδελφός του νατρίου. Πράγµατι, το ανθρώπινο σώµα χρειάζεται πολύ περισσότερο κάλιο απ’ ό,τι νάτριο σε καθηµερινή βάση, αλλά δυστυχώς στην τυπική µας διατροφή η πρόσληψη είναι αντίστροφη, µε το νάτριο να υπολογίζεται στα 3.300 mg την ηµέρα, το 75% του οποίου προέρχεται από επεξεργασµένα τρόφιµα, και το κάλιο µόλις στα 2.900 mg, αν και οι πλούσιες «αποθήκες» του σε λαχανικά και φρούτα είναι πολύ πιο προσιτές σε όλους εµάς από οποιοδήποτε τυποποιηµένο προϊόν.
Κρύβεται… παντού!
Κι όµως… Μόνο το 15% του συνολικού ποσού νατρίου που καταναλώνουµε προέρχεται από το επιτραπέζιο αλάτι. Το 85% περιλαµβάνεται σε… αθώες πηγές, που εξ ορισµού είναι αδύνατον να τις αποκλείσει κάποιος εντελώς από τη δίαιτά του. Κρέας, ψάρι, πουλερικά, γαλακτοκοµικά, λαχανικά, δηµητριακά, ακόµα και… το νερό περιέχουν κάποιο ποσοστό νατρίου, χωρίς να σηµαίνει πως δεν αποτελούν οµάδες τροφίµων πολύ σηµαντικές για τη διατήρηση ενός υγιούς οργανισµού. Την επόµενη φορά που θα βρεθείς στο σουπερµάρκετ, ωστόσο, πρόσεξε για προϊόντα που έχουν στα συστατικά τους το αλάτι… undercover! Μιλάµε για σάλτσες, µαγιονέζες, ζύµες, κονσέρβες και κατεψυγµένα, που περιέχουν διάφορες ενώσεις πλούσιες σε νάτριο, είτε ως µέσο συντήρησής τους είτε ως γλυκαντικό είτε και ως καρύκευµα! Σε κάθε περίπτωση, µια µατιά στα συστατικά για τυχόν ύπαρξη γλουταµινικού µονονατρίου, µπέικιν πάουντερ, διττανθρακικού νατρίου, µαγειρικής σόδας, άλµης, φωσφορικού δινάτριου άλατος, αλγινικού νατρίου, βενζοϊκού νατρίου, υδροξειδίου του νατρίου, προπιονικού νατρίου και θειώδους νατρίου είναι διαφωτιστική. Προϊόντα µε περιεκτικότητα µεγαλύτερη από 1,5 γρ. αλατιού (ή 0,6 γρ. νατρίου) ανά 100 γρ. τροφίµου είναι υψηλά σε νάτριο, ενώ τρόφιµα µε περιεκτικότητα χαµηλότερη από 0,3 γρ. αλατιού (ή περίπου 0,1 γρ. νατρίου) ανά 100 γρ. τροφίµου είναι χαµηλά.
Nόστιµο φαγητό
Σου έχουµε καλά νέα! Η γεύση του αλµυρού είναι επίκτητη, γεγονός που σηµαίνει πως µπορείς πολύ εύκολα να την ξεσυνηθίσεις, αποκτώντας µάλιστα καλύτερη εικόνα για το πώς είναι οι υπόλοιπες γεύσεις. Αν θες, λοιπόν, να περιορίσεις το αλάτι, ένα καλό πρώτο βήµα είναι να επενδύσεις (µε µέτρο πάντα) σε υγιή και φυσικά καρυκεύµατα, όπως είναι το λεµόνι, το ξίδι, αλλά και αρωµατικά φυτά όπως ο κόλιαντρος, ο βασιλικός, ο µαϊντανός, ο άνηθος, το δεντρολίβανο κ.ο.κ. Στο εµπόριο θα βρεις και υποκατάστατα αλατιού (π.χ. ανεπεξέργαστο θαλασσινό αλάτι, αλάτι βοτάνων και λαχανικών πλούσιο σε χλωριούχο κάλιο και µε σχεδόν µηδενικό νάτριο), πρέπει πάντα όµως να είναι σύµφωνος µε τη χρήση τους και ο γιατρός σου· αν, για παράδειγµα, υπάρχει διαγνωσµένο πρόβληµα µε τα νεφρά, η υπερδοσολογία καλίου µπορεί να αποδειχτεί µέχρι και θανατηφόρα.
Ο… αντίλογος
Ερευνητές από το Πανεπιστήµιο του Regensburg στη Γερµανία δήλωσαν, έπειτα από εργαστηριακά πειράµατα, πως η κατανάλωση αλατιού σε κάποιες περιπτώσεις λειτουργεί υπέρ της πρόληψης των µικροβιακών λοιµώξεων, ενώ η αντίστοιχη διατροφή ενίσχυσε µεµονωµένα και τη δραστηριότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού που ονοµάζονται µακροφάγα.
Κάποιοι ερευνητές το πάνε… λίγο µακρύτερα, υποστηρίζοντας ότι ο απόλυτος αποκλεισµός του νατρίου από τον οργανισµό µπορεί να αποβεί µέχρι και µοιραίος, µιας και τα νεφρά απελευθερώνουν ένα ένζυµο, τη ρενίνη, που µπορεί υπό προϋποθέσεις να συµβάλει στην υψηλή αρτηριακή πίεση.
Διάβασε επίσης:
Εξασφάλισε την υγεία σου βάζοντας το σωστό χρώμα στο πιάτο σου
Είναι σωστό να τρώω ένα πλούσιο πρωινό και μετά να ξανατρώω αργά το βράδυ;