Πόσο εφικτό είναι τελικά να γίνεις μαμά μετά τα 40; Ποτέ δεν είναι αργά! Σε παγκόσµιο επίπεδο, όλο και περισσότερες γυναίκες προχωρηµένης αναπαραγωγικής ηλικίας, γίνονται µητέρες µε την βοήθεια της επιστήµης.
Σύµφωνα µε στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εµβρυολογίας, το ποσοστό των γυναικών άνω των 40 ετών που στρέφονται σε κάποια θεραπεία εξωσωµατικής γονιµοποίησης µε σκοπό την τεκνοποίηση, έχει αυξηθεί σηµαντικά.
Μάλιστα, υπολογίζεται πως την τελευταία δεκαετία, ο αριθµός των κύκλων εξωσωµατικής γονιµοποίησης που πραγµατοποιούνται σε γυναίκες ηλικίας µεταξύ 40 και 45 έχει αυξηθεί πάνω από δέκα φορές. Αυτή η αύξηση φαίνεται πως µαρτυρά τη σαφή τάση όλο και περισσότερων γυναικών που προσπαθούν να ξεκινήσουν µια οικογένεια ή ακόµα και να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά σε µεγαλύτερη ηλικία.
Μαμά μετά τα 40 και λίγο πριν την εµµηνόπαυση
Φυσιολογικά, η ικανότητα µίας γυναίκας για αναπαραγωγή, «τελειώνει» µε την εµµηνόπαυση, την οριστική δηλαδή απώλεια της περιόδου. Πριν όµως από τη φάση αυτή, η γυναίκα βρίσκεται σε κλιµακτήριο, το χρονικό εκείνο διάστηµα που οι εµµηνορροϊκοί κύκλοι γίνονται ακανόνιστοι και η περίοδος διαφοροποιείται µέχρι τελικά να σταµατήσει εντελώς. Το χρονικό διάστηµα που διαρκεί η κλιµακτήριος διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα και µπορεί να κυµαίνεται από 2 έως 10 χρόνια.
Φυσιολογικά µία γυναίκα αναµένεται να µπει σε εµµηνόπαυση µετά τα 48 µε 50 έτη. Κάθε γυναίκα όσο έχει περίοδο και κάνει ωορρηξία θεωρητικά µπορεί να µείνει έγκυος µε τα δικά της ωάρια, ακόµα και αν βρίσκεται στην κλιµακτήριο. Όµως οι πιθανότητες είναι πάρα πολύ µικρές. Αυτό συµβαίνει κυρίως λόγω του περιορισµένου αποθέµατος των ωοθηκών σε ωάρια, της κακής ποιότητας τους και της αρκετά µεγάλης πιθανότητας τα ωάρια αυτά να δηµιουργούν έµβρυα µε κάποια χρωµοσωµική ανωµαλία.
Εάν βέβαια σε αυτά προστεθεί και κάποιο σαφές αίτιο υπογονιµότητας, όπως για παράδειγµα η ενδοµητρίωση, τότε τα πράγµατα δυσκολεύουν ακόµα περισσότερο.
Πολλές γυναίκες όµως νοµίζουν πως, εφόσον οι περίοδοι τους είναι ακόµα τακτικές και δεν φαίνεται να υπάρχουν σηµαντικές µεταβολές στον εµµηνορροϊκό τους κύκλο, έχουν την ίδια πιθανότητα σύλληψης όπως σε µικρότερες ηλικίες. Η αλήθεια όµως είναι πως όσο αυξάνεται η ηλικία, η σύλληψη ενός υγιούς µωρού και η επιτυχής ολοκλήρωση µίας εγκυµοσύνης αποτελούν γεγονότα ιδιαίτερα δύσκολα να συµβούν από µόνα τους, χωρίς κάποια µέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής, ιδιαίτερα µετά την ηλικία των 42 ετών.
Καθώς λοιπόν είναι αδιαµφισβήτητο το γεγονός πως ολοένα και µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των γυναικών προχωρηµένης αναπαραγωγικής ηλικίας που καταφεύγουν σε κάποια µέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής ή εξωσωµατικής γονιµοποίησης προκειµένου να αποκτήσουν ένα υγιές µωρό, ας δούµε κάποια στοιχεία και σηµαντικές παραµέτρους που πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη πριν ξεκινήσουν ένα κύκλο εξωσωµατικής γονιµοποίησης.
Ολοκληρωµένος έλεγχος της υγείας της µέλλουσας µητέρας
Πολλές φορές οι εξετάσεις που γίνονται σε µία γυναίκα πριν από την εξωσωµατική γονιµοποίηση αφορούν µονάχα τη διαδικασία ενώ καλό είναι να πραγµατοποιηθεί και ένας γενικότερος έλεγχος υγείας που αφορά και άλλα συστήµατα και όχι µόνο αυτό της αναπαραγωγής. Πρέπει σίγουρα να ελεγχθεί η λειτουργία του θυρεοειδή αδένα και να γίνει ένας εκτεταµένος µαστολογικός έλεγχος, ανεξάρτητα εάν θα χρησιµοποιηθούν ορµόνες ή όχι. Επίσης καλό είναι να ελεγχθεί η καρδιά και η αρτηριακή πίεση, ιδιαίτερα στην περίπτωση που θα χρησιµοποιηθούν δανεικά ωάρια.
Ένα τεστ Παπ και µία καλλιέργεια κολπικού υγρού καλό είναι να έχουν πραγµατοποιηθεί πριν από την έναρξη της όποιας θεραπείας, καθώς και ένας έλεγχος του σακχάρου/ινσουλίνης και βασικές εξετάσεις αίµατος όπως αυτές πραγµατοποιούνται στα πλαίσια ενός προγεννητικού ελέγχου. Ο θεράπων ιατρός θα προσαρµόσει τον έλεγχο σύµφωνα µε το ιατρικό ιστορικό της ασθενούς.
Σαφής διάγνωση της υπογονιµότητας στη μαμά μετά τα 40
Πολλές φορές συµβαίνει, επειδή η γυναίκα/ το ζευγάρι αντιλαµβάνεται πως ο χρόνος «τρέχει», και επειδή η εξωσωµατική γονιµοποίηση ως τεχνική εξασφαλίζει τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας σύλληψης, το ζευγάρι τελικά καταφεύγει σε αυτή τη µέθοδο, χωρίς προηγουµένως να έχει κάνει όλες τις απαραίτητες εξετάσεις προκειµένου να υπάρχει η σωστή διάγνωση υπογονιµότητας.
Σαφέστατα, η προχωρηµένη αναπαραγωγική ηλικία από µόνη της αποτελεί αιτία υπογονιµότητας, όµως µπορεί να συνυπάρχουν κι άλλες πολύ σηµαντικές αιτίες, πχ ενδοµητρίωση, που το σωστό είναι να συνυπολογίζονται στη διαµόρφωση του πλάνου θεραπείας. Η σωστή διάγνωση θέτει τις σωστές βάσεις για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση του προβλήµατος.
Όσο αυξάνεται η ηλικία, η σύλληψη ενός υγιούς µωρού και η επιτυχής ολοκλήρωση µίας εγκυµοσύνης αποτελούν γεγονότα ιδιαίτερα δύσκολα να συµβούν από µόνα τους, χωρίς κάποια µέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής
Πρωτόκολλα διέγερσης και πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η υποβοηθούµενη αναπαραγωγή / εξωσωµατική γονιµοποίηση περιλαµβάνει τη χρήση φαρµάκων για τη διέγερση των ωοθηκών ή την προετοιµασία του ενδοµητρίου, προκειµένου να µεγιστοποιήσει τις πιθανότητες σύλληψης. Σύµφωνα µε όλα τα επιστηµονικά δεδοµένα, ένας κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης µε φάρµακα φαίνεται πως έχει σαφή πλεονεκτήµατα σε σχέση µε έναν φυσικό κύκλο και οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας. Ωστόσο, είναι σηµαντικό να έχουµε κατά νου ότι, η απόκριση των ωοθηκών στα φάρµακα δεν είναι τόσο καλή όσο η γυναίκα µεγαλώνει.
Η µέτρηση της ορµόνης ΑΜΗ είναι ένας καλός προγνωστικός δείκτης της πιθανής ικανότητας των ωοθηκών να αποκριθούν τουλάχιστον ικανοποιητικά στα φάρµακα, όχι όµως πάντα. Είναι λοιπόν πολύ σηµαντικό η γυναίκα να συζητήσει µε τον θεράποντα ιατρό της τί επιλογές έχει σχετικά µε τα πρωτόκολλα διέγερσης που µπορούν να χρησιµοποιηθούν, και να είναι προετοιµασµένη για απρόσµενα αποτελέσµατα.
Ο φυσικός κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης, χωρίς τη χρήση φαρµάκων γονιµότητας, δεν είναι πανάκεια για όλες τις γυναίκες, καθώς µπορεί να υπάρχουν και άλλες επιλογές µε καλύτερα αποτελέσµατα.
Ποσοστό επιτυχίας στην Εξωσωµατική Γονιµοποίηση
Ο παράγοντας ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο στις πιθανότητες επιτυχίας σε µία προσπάθεια εξωσωµατικής γονιµοποίησης. Και ενώ σε µία γυναίκα µέσης αναπαραγωγικής ηλικίας τα ποσοστά αγγίζουν το 40 µε 50% ανά κύκλο προσπάθειας, η στατιστική δεν είναι η ίδια όσο η γυναίκα µεγαλώνει. Το ποσοστό επιτυχίας της εξωσωµατικής γονιµοποίησης είναι περίπου 13% µε 18% στα 40 – 44 ( SART/ CDC Report on Live Birth Rates) και λιγότερο από 3% από τη στιγµή που η γυναίκα είναι 44, όταν βέβαια χρησιµοποιεί τα δικά της ωάρια.
Αυτό δεν σηµαίνει πως µία γυναίκα πολύ προχωρηµένης αναπαραγωγικής ηλικίας δεν µπορεί να µείνει έγκυος µε τα δικά της ωάρια και να γίνει μαμά μετά τα 40. Σηµαίνει όµως πως στατιστικά θα χρειαστεί πολύ περισσότερο χρόνο και αρκετές προσπάθειες προκειµένου να τα καταφέρει, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να γνωρίζει. Εάν και πάλι δεν τα καταφέρει η µόνη επιλογή για να αποκτήσει ένα παιδί είναι η δωρεά ωαρίων, µε πιθανότητα επιτυχίας που µπορεί να αγγίζει και το 60%.
Ο φυσικός κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης, χωρίς τη χρήση φαρµάκων γονιµότητας, δεν είναι πανάκεια για όλες τις γυναίκες, καθώς µπορεί να υπάρχουν και άλλες επιλογές µε καλύτερα αποτελέσµατα.
Κίνδυνος αποβολής και επιπλοκές της εγκυµοσύνης
Όσο η γυναίκα µεγαλώνει, οι πιθανότητες να αποβάλει στο πρώτο τρίµηνο λόγω χρωµοσωµικών ανωµαλιών ή να εµφανίσει κάποια επιπλοκή αργότερα στην κύηση αυξάνονται. Αυτό είναι µία αλήθεια που πρέπει η γυναίκα να γνωρίζει προκειµένου να κάνει ότι είναι δυνατό ώστε να αυτό να µη συµβεί ή εάν συµβεί να είναι σωστά ενηµερωµένη και προετοιµασµένη.
Οι πιο συνηθισµένες επιπλοκές περιλαµβάνουν προεκλαµψία, διαβήτη της κύησης, πρόωρο τοκετό, περιορισµό της ενδοµήτριας ανάπτυξης και διάφορα άλλα. Η κύηση σε προχωρηµένη αναπαραγωγική ηλικία σίγουρα αποτελεί κύηση υψηλότερου κινδύνου. Αυτό όµως σε καµία περίπτωση δεν σηµαίνει πως η έγκυος δεν πρέπει να «χαρεί» την εγκυµοσύνη της ως µία απόλυτα φυσιολογική κατάσταση και όχι ως ασθένεια, εφόσον όλα βαίνουν καλώς ή τα όποια προβλήµατα έχουν αντιµετωπισθεί εγκαίρως και η εγκυµοσύνη εξελίσσεται φυσιολογικά.
Τοκετός και προχωρηµένη αναπαρωγική ηλικία
Όσον αφορά στον τοκετό, κάτι που προβληµατίζει την πλειονότητα των γυναικών προχωρηµένης αναπαραγωγικής ηλικίας, σαφέστατα η ηλικία από µόνη της δεν αποτελεί ένδειξη για καισαρική τοµή. Βέβαια, µε τα τελευταία στατιστικά δεδοµένα, οι γυναίκες πάνω από 40 ετών έχουν 40% πιθανότητα να γεννήσουν µε αυτόν τον τρόπο. Όµως, µε τη µέθοδο αυτή θα έπρεπε να γεννούν µόνο οι γυναίκες που έχουν απόλυτη ένδειξη για καισαρική τοµή. Εφόσον η ίδια το επιθυµεί και η εγκυµοσύνη εξελίσσεται φυσιολογικά χωρίς επιπλοκές, η έγκυος µπορεί να γεννήσει απολύτως φυσιολογικά.
Για να το καταφέρει όµως αυτό είναι καλό να διατηρεί τον εαυτό της σε καλή φυσική κατάσταση µε διατροφή και άσκηση, σε καµία περίπτωση να µην πάρει περιττό βάρος και -το σπουδαιότερο- να κάνει την κατάλληλη προετοιµασία: τόσο µε τη µαία της, που θα την προετοιµάσει για ένα φυσιολογικό τοκετό καθώς και για την τόσο απαιτητική περίοδο της λοχείας, όσο και µε το γιατρό, που θα την ενηµερώσει µε λεπτοµέρεια και αναλυτικά για τον τοκετό και θα την κάνει να νιώσει ασφαλής και δυνατή λύνοντας κάθε απορία και καθησυχάζοντάς την. Η εγκυµοσύνη, σε κάθε ηλικία, αποτελεί µία απόλυτα φυσιολογική κατάσταση και έτσι πρέπει να αντιµετωπίζεται.
Δες και αυτό: Σαν 2 σταγόνες νερό! Περιπτώσεις παιδιών που είναι ολόιδιοι οι γονείς τους
Από τον Δηµήτρη Μπιλάλη, µαιευτήρας – χειρουργός γυναικολόγος*
*Ο Δηµήτρης Μπιλάλης, MBBCh MMedSc CCST FRCOG είναι µαιευτήρας – χειρουργός γυναικολόγος εξειδικευµένος στην Υπογονιµότητα Ζεύγους & Ενδοσκοπική Χειρουργική. Μέλος Βασιλικού Κολλεγίου Μαιευτήρων Γυναικολόγων Μεγάλης Βρετανίας. Επιστηµονικός διευθυντής Women’s Health Clinic. Μονάδα Υποβοηθούµενης Αναπαραγωγής Institute of LIFE / ΜΗΤΕΡΑ. www.womenshealthclinic.gr
