Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευµονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι µια νόσος που σχετίζεται µε το κάπνισµα κατά 90% και όµως για τους περισσότερους παραµένει ακόµα άγνωστη. Ζητήσαµε από την ειδικό πνευµονολόγο–φυµατιολόγο Γιώτα Χαραµή, www.charami.gr, να µας αναλύσει το νόσηµα που πλήττει σοβαρά την ποιότητα της ζωής µας.
Σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Τζονς Χόπκινς, το µπρόκολο ωφελεί σηµαντικά τους ασθενείς µε ΧΑΠ. Αυτό συµβαίνει γιατί συµβάλλει στη σταθεροποίηση της πρωτεΐνης NRF2 στους πνεύµονες.
Τι είναι η ΧΑΠ
Όπως µας εξηγεί η κ. Χαραµή: «Η ΧΑΠ είναι µια συχνή πάθηση που µπορεί ωστόσο να προληφθεί και να θεραπευθεί. Εκδηλώνεται ως µόνιµη απόφραξη της ροής του αέρα στους πνεύµονες και αλλαγή της αρχιτεκτονικής των αεραγωγών, οι οποίοι επιδεινώνονται σταδιακά µε την πάροδο του χρόνου. Παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις, ενώ συνδέεται µε την εµφάνιση κι άλλων παθήσεων, όπως καρδιαγγειακών νοσηµάτων ή κατάθλιψης.
Οφείλεται σε χρόνια φλεγµονή των αεραγωγών ως απάντηση στην εισπνοή τοξικών σωµατιδίων ή αερίων, µε σηµαντικότερο τον καπνό του τσιγάρου. Οι ερεθιστικές ουσίες του καπνού ενεργοποιούν στο εσωτερικό των πνευµόνων µια σειρά κυττάρων µε πρωταγωνιστές τα λεµφοκύτταρα, τα µακροφάγα που βρίσκονται στις κυψελίδες και τα ουδετερόφιλα, τα οποία παράγουν στη συνέχεια διάφορες χηµικές ουσίες (π.χ. τις πρωτεάσες, τις κυτοκίνες και τους παράγοντες φλεγµονής).
Στην πραγµατικότητα συντελείται µια συνεχής διαδικασία καταστροφής και επιδιόρθωσης µε την αλληλεπίδραση οξειδωτικών και αντιοξειδωτικών ενώσεων. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα να αυξάνεται η παραγωγή βλέννας και οι αεραγωγοί να στενεύουν λόγω οιδήµατος».
Είναι σίγουρα ΧΑΠ;
Αρκετά συχνά συγχέουµε τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευµονοπάθεια µε άλλες παθήσεις του αναπνευστικού και κυρίως µε το άσθµα. Όπως µας τονίζει η γιατρός: «Στο άσθµα υπάρχει επίσης απόφραξη ροής του αέρα, η οποία όµως είναι αναστρέψιµη. Στην περιγραφή της ΧΑΠ όµως δεν συµπεριλαµβάνονται η χρόνια βρογχίτιδα και το εµφύσηµα, αν και έχουν την ίδια αιτιολογία (κάπνισµα) και παρόµοια συµπτώµατα. Η χρόνια βρογχίτιδα περιλαµβάνει βήχα και φλέγµατα 3 µήνες τον χρόνο για 2 συνεχόµενα έτη. Είναι συχνή στους καπνιστές, δεν συνοδεύεται όµως υποχρεωτικά από απόφραξη. Το εµφύσηµα χαρακτηρίζεται από καταστροφή των κυψελίδων του πνεύµονα, µια ανατοµική βλάβη που θα µπορούσε να εµφανισθεί στη ΧΑΠ, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι όλοι οι ασθενείς µε εµφύσηµα έχουν και αποφρακτικό σύνδροµο».
Ευθύνεται αποκλειστικά το κάπνισµα;
«Αν και το τσιγάρο είναι η βασική αιτία στην πλειονότητα των περιπτώσεων, και άλλοι παράγοντες µπορεί να προκαλέσουν τη νόσο.
- Η µόλυνση του περιβάλλοντος
- Εσωτερικοί ρύποι (π.χ. παθητικό κάπνισµα, καπνός από σόµπες)
- Εισπνεόµενες ουσίες στον χώρο εργασίας (καπνός, χηµικά) µπορεί να ερεθίσουν τον πνεύµονα ύστερα από µακροχρόνια έκθεση.
- Το άσθµα, το χαµηλό βάρος γέννησης, οι επαναλαµβανόµενες λοιµώξεις κατά την παιδική ηλικία αλλά και κληρονοµικοί παράγοντες (π.χ. ανεπάρκεια α1-αντιθρυψίνης, ενός αντιοξειδωτικού ενζύµου) προδιαθέτουν για ΧΑΠ. Έχει βρεθεί ότι το χαµηλό κοινωνικοοικονοµικό επίπεδο σχετίζεται µε αυξηµένα ποσοστά ΧΑΠ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι συνθήκες διαβίωσης δεν είναι κατάλληλες και τα ποσοστά καπνίσµατος υψηλότερα».
Συµπτώµατα για την ΧΑΠ
Όπως µας αναλύει η γιατρός, τα συµπτώµατα της ΧΑΠ εξελίσσονται αργά σε διάστηµα πολλών ετών, µε αποτέλεσµα ο ασθενής συχνά να τα υποτιµά και να τα αποδίδει σε φυσιολογικές επιπτώσεις του καπνίσµατος ή της ηλικίας.
- Δύσπνοια
- Σε αρχικά στάδια η δύσπνοια εµφανίζεται ύστερα από κόπωση (π.χ. το ανέβασµα µιας σκάλας), αλλά προοδευτικά παρουσιάζεται και κατά την ηρεµία
- Βήχας και φλέγµατα
- Συριγµός και σφίξιµο στο στήθος (κατά τις παροξύνσεις)
- Απώλεια βάρους και µυϊκού ιστού (αδυναµία/καταβολή)
- Βλάβη του αγγειακού δικτύου των πνευµόνων επηρεάζει τη λειτουργία της καρδιάς και προκαλεί πνευµονική υπέρταση (πνευµονική καρδία), η οποία µπορεί να καταλήξει σε καρδιακή ανεπάρκεια. Σε τέτοιες περιπτώσεις µπορεί να παρατηρηθούν και οιδήµατα των κάτω άκρων.
Με τι συνδέεται η ΧΑΠ;
Η ΧΑΠ σχετίζεται και µε άλλες ασθένειες εξαιτίας του καπνίσµατος ως κοινού αιτιολογικού παράγοντα αλλά και µέσω των επιπτώσεων της ίδιας της νόσου στα υπόλοιπα συστήµατα του οργανισµού. Αυτές είναι:
- Καρδιαγγειακά νοσήµατα (συχνότερη αιτία θανάτου ασθενών µε ΧΑΠ)
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Κατάθλιψη
- Καρκίνος του πνεύµονα (εµφανίζεται 4-5 φορές συχνότερα)
- Λοιµώξεις του αναπνευστικού
- Σύνδροµο απνοιών στον ύπνο
Υπάρχει θεραπεία;
Στη ΧΑΠ η βλάβη που προκαλείται στους πνεύµονες είναι µη αναστρέψιµη και η επιδείνωσή της θεωρείται δεδοµένη. Αν όµως διαγνωστεί σε πρώιµο στάδιο, µπορεί ο ασθενής να διατηρήσει σταθερή την πορεία της, ακόµα και να την αναστρέψει. Όπως µας ενηµερώνει η γιατρός:
«Σε ασθενείς µε ΧΑΠ οποιουδήποτε σταδίου χορηγούνται εισπνεόµενα βρογχοδιασταλτικά. Σε πιο προχωρηµένα στάδια συνιστώνται επιπλέον εισπνεόµενα κορτικοστεροειδή, ενώ κορτιζόνη από το στόµα µπορεί επίσης να χορηγηθεί για µικρά χρονικά διαστήµατα. Επιπλέον, χρησιµοποιούνται αποχρεµπτικά φάρµακα (ακετυλοκυστεΐνη) για τη ρευστοποίηση των εκκρίσεων και την καλύτερη διακίνηση της βλέννας».
Τι µπορώ να κάνω;
Εκτός από τις κλασικές µεθόδους αντιµετώπισης, υπάρχουν και ειδικά προγράµµατα αναπνευστικής αποκατάστασης. Αυτά περιλαµβάνουν σωµατικές και αναπνευστικές ασκήσεις, τεχνικές χαλάρωσης και εκπαίδευση του ατόµου ώστε να µπορεί να διαχειρίζεται καλύτερα την ασθένειά του.
Πόσες φορές έχεις συζητήσει ατελείωτες ώρες µε τον εαυτό σου, τους φίλους ή τους συγγενείς σου για τις καταστροφικές συνέπειες του καπνίσµατος; Πόσες φορές δεν έχεις πει: «Αυτό είναι το τελευταίο», αλλά τελικά αποδείχτηκε το προτελευταίο; Ή έχεις κάνει αποχή για µικρό χρονικό διάστηµα µέχρι τη στιγµή που λύγισες ξανά; Όλα τα παραπάνω σενάρια είναι γνωστά και ουσιαστικά αποτελούν έναν φαύλο κύκλο.
Η προσπάθεια για τη διακοπή του καπνίσµατος χρειάζεται θέληση, επιµονή και όσο το δυνατόν καλύτερες συνθήκες. Επειδή, όµως, σπάνια οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, χρειάζεσαι κάποιον δίπλα σου σε όλη τη διαδροµή! Υπάρχουν µέθοδοι που θα σε βοηθήσουν να πετύχεις τον στόχο σου. Εσύ αρκεί να επιλέξεις εκείνον που σου ταιριάζει.
Τι λένε οι αριθµοί
- Η ΧΑΠ αποτελεί την 4η αιτία θανάτου παγκοσµίως (αναµένεται να γίνει 3η διεθνώς µέχρι το 2020) µετά τα καρδιαγγειακά νοσήµατα και τον καρκίνο.
- Είναι µία από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας, καθώς προσβάλλει το 9-10% των ενηλίκων άνω των 40 ετών.
- Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (ΠΟΥ), θα είναι η 5η αιτία ανικανότητας παγκοσµίως µέχρι το 2020.
- Το 70% των περιπτώσεων προκαλούνται από το κάπνισµα, το οποίο είναι και η µοναδική αιτία θανάτου που µπορεί να προληφθεί εξ ολοκλήρου.
- Το 8,4% των Ελλήνων άνω των 35 ετών που καπνίζουν ή έχουν καπνίσει στο παρελθόν πάσχουν από ΧΑΠ, ενώ η ασθένεια είναι πιο συχνή στους άντρες, στις αγροτικές και ηµιαστικές περιοχές. Τα υψηλά ποσοστά οφείλονται στο γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η χώρα µε τους περισσότερους καπνιστές στην Ευρώπη και µε τον υψηλότερο κατά κεφαλήν αριθµό κατανάλωσης τσιγάρων στην ΕΕ.
Δες και αυτό: Αυτή είναι η νόσος με τα 1000 πρόσωπα – Μήπως «χτύπησε» και εσένα;
Με την επιστηµονική συνεργασία της Γιώτας Χαραµή, ειδικού πνευµονολόγου-φυµατιολόγου
