Βάζουμε στο μικροσκόπιο το άσθμα και σου λύνουμε τις απορίες σχετικά με τα συμπτώματα, τους τρόπους αντιμετώπισης και διάφορα χρήσιμα στατιστικά στοιχεία.
Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών [μεγάλοι σωλήνες που αναπνέουμε] στην οποία συμμετέχουν πολλά κύτταρα και ουσίες που προκαλούν φλεγμονή. Η χρόνια αυτή φλεγμονή σε συνδυασμό με τη ιδιαίτερη ευαισθησία που έχουν οι βρόγχοι σε διάφορα ερεθίσματα [βρογχική υπεραντιδραστικότητα], οδηγεί σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας, βάρους στο στήθος και βήχα. Τα παραπάνω συνδυάζονται με κλείσιμο-μεταβαλλόμενη απόφραξη των αεραγωγών.
Όλα όσα πρέπει να ξέρεις για το άσθμα
Πόσο συχνό είναι το άσθμα-στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας, 8,6% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα έχει άσθμα. Η συχνότητα του άσθματος αυξάνεται με την ηλικία.
Σε ποιους ασθενείς θα υποψιαστούμε την παρουσία άσθματος;
Το άσθμα εκδηλώνεται συνήθως με παρατεινόμενο βήχα, συριγμό, βάρος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί έχουν εποχιακή κατανομή (συνήθως άνοιξη-φθινόπωρο) ή να παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Χαρακτηριστικά, τα συμπτώματα του άσθματος εμφανίζονται τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνα, ερεθιστικές ουσίες ή κρύο αέρα, κατά τη διάρκεια της άσκησης, ή μετά από λήψη φαρμάκων (όπως οι β-αποκλειστές, η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη).
Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος;
Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και στη συμβατή κλινική εικόνα. Η τεκμηρίωση γίνεται με την ανεύρεση σημαντικής αναστρεψιμότητας στη σπιρομέτρηση. Η σπιρομέτρηση αξιολογεί την δύναμη της εκπνοής και εξετάζει αν η χορήγηση ενός φαρμάκου που ανοίγει τους σωλήνες με τους οποίους αναπνέουμε αυξάνει σημαντικά αυτή την εκπνευστική δύναμη. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η διακύμανση της μέγιστης εκπνευστικής ροής [PEFR] με τη χρήση ενός φορητού σωλήνα του ροομέτρου.
Σε περιπτώσεις διαγνωστικής δυσκολίας χρησιμοποιούνται δοκιμασίες πρόκλησης που αξιολογούν τη ειδική ευαισθησία που έχουν οι αεραγωγοί των ασθενών με άσθμα. Όταν οι ασθενείς με άσθμα εμφανίζουν ιστορικό συμβατό με παρουσία ευαισθησίας σε αλλεργικούς παράγοντες πρέπει να υποβάλλονται σε αλλεργικά τεστ με σκοπό την ταυτοποίηση αυτών των παραγόντων, ώστε να ληφθούν μέτρα αποφυγής ή να αντιμετωπιστούν κατάλληλα.
Ποια είναι η σύγχρονη θεραπεία του βρογχικού άσθματος;
Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα. Στα γενικά ανήκουν η αποφυγή των αλλεργιογόνων και της έκθεση σε δυσμενείς περιβαλλοντολογικές συνθήκες και ερεθιστικούς παράγοντες. Στα ειδικά περιλαμβάνονται φάρμακα που συνήθως δίνονται με τη μορφή εισπνοών και διακρίνονται σε ανακουφιστικά και ρυθμιστικά. Όλοι οι ασθενείς με άσθμα θα πρέπει να έχουν διαθέσιμο ένα εισπνεόμενο ανακουφιστικό φάρμακο, με συνηθέστερη επιλογή τους β2-διεγέρτες ταχείας έναρξης δράσης όπως η σαλβουταμόλη.
Η βάση της ρυθμιστικής θεραπείας του άσθματος είναι η εισπνεόμενη κορτιζόνη που θα πρέπει να λαμβάνεται σε επαρκή δόση καθημερινά από όλους τους ασθενείς με επίμονο άσθμα. Σε συνδυασμό με βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσεως, άρα σε δόσεις που μπορεί να δίνονται μία ή/και δύο φορές την ημέρα προλαμβάνουν τις παροξύνσεις της νόσου και οδηγούν στον έλεγχο αυτής.
Τι είναι το σοβαρό άσθμα;
Το σοβαρό άσθμα αφορά μια μικρή ομάδα ασθενών που η νόσος τους δεν μπορεί να ελεγχθεί παρά τη θεραπεία, η οποία κατά κανόνα περιλαμβάνει υψηλές δόσεις εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών. Για να αποφασίσουμε ότι ένας ασθενής πάσχει από σοβαρό άσθμα πρέπει να έχουμε διασφαλίσει ότι λαμβάνει σωστά τη θεραπεία του, να έχουμε αποκλείσει άλλες διαγνώσεις, να έχουμε θεραπεύσει νοσήματα που μπορεί να επηρεάζουν το άσθμα (π.χ. γαστροισοφαγική παλινδρόμηση, χρόνια ρινοκολπίτιδα, άγχος/κατάθλιψη) και να έχουμε ελέγξει την έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες στο περιβάλλον.
Μετά δε από ενδελεχή παρακολούθηση 6 μηνών επιβεβαιώνεται η διάγνωση. Τέτοιοι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται σε ειδικό κέντρο με εμπειρία στο σοβαρό άσθμα. Η υποψία λοιπόν για το σοβαρό άσθμα θα τεθεί σε ένα ασθενή που δεν ελέγχει τη νόσο του παρ’ όλο που λαμβάνει τη κλασσική αγωγή άσθματος, έχει συμμόρφωση σε αυτή, δεν έχει περιβαλλοντολογική έκθεση που τον επιδεινώνει, έχουν αποκλεισθεί άλλες ασθένειες που μιμούνται άσθμα και έχουν ρυθμιστεί οι συν-υπάρχουσες παθήσεις.
Οι ασθενείς με σοβαρό άσθμα χρησιμοποιούν περισσότερο τις υπηρεσίες υγείας, έχουν σημαντική συμμετοχή στο υπολογιζόμενο κόστος της νόσου γενικότερα ενώ παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό εξάρσεις της νόσου. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι οι συγκεκριμένοι ασθενείς σε μεγάλο ποσοστό έχουν μειωμένη αναπνευστική λειτουργία ακόμα και όταν βρίσκονται σε σταθερή νόσο, κάνουν πιο συχνά παροξύνσεις και έχουν ιδιαίτερη υποκείμενη φλεγμονή αεραγωγών που μπορεί και να μην είναι η κλασσική ηωσινοφιλική.
Αυτά τα χαρακτηριστικά και άλλα πολλά χαρακτηρίζουν τους φαινοτύπους της νόσου. Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα. Στα γενικά ανήκουν η αποφυγή των αλλεργιογόνων – εφ’ όσον υπάρχει υποκείμενη ευαισθητοποίηση- και η έκθεση σε δυσμενείς περιβαντολλογικές συνθήκες και ερεθιστικούς παράγοντες. Στα ειδικά περιλαμβάνονται τα κλασσικά φάρμακα του άσθματος με κάποιες διαφοροποιήσεις.
Οι ασθενείς αυτοί όπως είπαμε και παραπάνω χρειάζονται υψηλές δόσεις εισπνεόμενης κορτιζόνης για να ρυθμιστούν. Επιπρόσθετα ρυθμιστικά φάρμακα είναι η μοντελουκάστη και η θεοφυλλίνη με ισχυρότερο το πρώτο μια και η δεύτερη επιλογή είναι χαμηλής αποτελεσματικότητας και με συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι ασθενείς με σοβαρό άσθμα μπορεί να λαμβάνουν κορτικοστεροειδή από το στόμα στη χαμηλότερη δυνατή δόση καθημερινά εφ’ όσον κριθεί απαραίτητο από το γιατρό τους.
Η ελληνική ιστοσελίδα για το άσθμα
Η ιστοσελίδα www.myasthma.gr έχει δημιουργηθεί από ιατρούς – μέλη της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που έχουν μεγάλη εμπειρία στο άσθμα σε όλα τα επίπεδα της φροντίδας του. Στόχος είναι η παροχή έγκυρων πληροφοριών για τη νόσο στους ασθενείς και τους συγγενείς τους, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να στείλουν τις απορίες τους και να πάρουν έγκυρες κατευθύνσεις από ειδικούς ανώνυμα. Για κάθε όμως ασθενή υπεύθυνος είναι ο Πνευμονολόγος του.
Η μεγάλη εκστρατεία της Πνευμονολογικής εταιρίας “Πρόσεξε τα πνευμόνια σου σαν τα μάτια σου” [http://prosexetapnevmoniasou.gr/] έχει σαν σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για τα αναπνευστικά νοσήματα με επικέντρωση στο άσθμα και στη ΧΑΠ. Το μήνυμα της είναι αξιολόγησε τα συμπτώματα σου και επισκέψου έναν Πνευμονολόγο.
Δες και αυτό: Μήπως έχεις ΧΑΠ; Ο βήχας που δεν πρέπει να αμελήσεις
Από τους Στέλιο Λουκίδη Αν. Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ και Πέτρο Μπακάκο, Αν. Καθηγητή Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Συντονιστές ομάδας ΒΑ/ΕΠΕ
